कशापायी?

कालच एका मित्रासोबत चर्चा झाली. जनाब केहते हैं, "यार यहाँ हम विकेंड के लिये तरसते हैं| Saturday-Sunday मस्त सोनेका और तू वहाँ बावले जैसे घुमने जाता है.."
"पहिले पाढे पंचावन्न"चा शोध का आणि कसा सहजा-सहजी लागला असावा ह्याची परिणीती आली. हा प्रश्न प्रत्येक ट्रेकरला आयुष्यात किमान एकदा विचारला जातोच. प्रत्येकाचं वेगळं उत्तर असू शकतं.
संदीप आणि सलिलच्या गाण्यात काही apt ओळी आहेत ज्या हा आटापिटा सहज उलगडून व्यक्त करतात.

'मी जुनाट दारापरी किरकिरा बंदी,
तो सताड उघड्या खिडकीपरी स्वच्छंदी'

लहानपणी चालू झालेला, "चांगला इंजिनिअर" गावचा प्रवास, "चांगला ट्रेकर" व्हायचंय ह्या गावी कधी निघाला हे नेमकं शब्दात आणि काळात मांडणं अशक्य आहे.
मला आठवतं लहानपणी रेल्वे प्रवासात खिडकी हा माझ्यासाठी अनिवार्य घटक होता. डोकावून काय-काय पाहायचो, नजरेत काय-काय साठायचं ते नेमकं आठवत नाही. कितीही आटापिटा केला तरी खिडकीतल्या दुसऱ्या दांडीच्या वरून पाहिलंच नाही, उंचीच नव्हती तेवढी.
आज मात्र नजर फक्त आणि फक्त तिसऱ्या-चौथ्या दांडीच्या वरच असते, ओळखीचे आणि अनोळखी डोंगर शोधत. मुंबई-पुणे आणि मुंबई-नाशिक प्रवासात तर खिडकीतून एक नजर टाकून डोंगर पाहून सांगू शकतो कि कोणतं स्टेशन येणार आहे. ही तऱ्हा बर्याच ट्रेकर्सची असेल आणि.

और जनाब पूछेन्गे, "भाई, क्या उखाड लोगे इससे?"
साहजिकच, त्याची मारायला पंधरा गोष्टी असल्या तरीही मी खपली काढणारच नाही, कारण ते त्याला पचायचं नाही.

अगदी कॉलेजला जात होतो त्या दिवसांत मला शिस्त हा प्रकार नव्हताच, आजही तो आहे का नाही हा वेगळाच मुद्दा. सकाळी उठायची बोंब होती, ८.४० च्या ऐवजी ९.५०! जसा ट्रेकला जायला लागलोय सकाळची ५.२७ असो किंवा रात्री १.४७, गाडी नाय चुकणार! शनिवार-रविवार ट्रेक करून जर अगदीच पिपाणी वाजली तर सोमवारी डायरेक्ट सुट्टी! आधी प्रवास करून आलो तरी उरलेल्या प्लास्टिक रॅपर्सचा पत्ताच लागत नव्हता. आता ट्रेक असो किंवा साधा प्रवास, सगळं माझ्यासोबत घरी येतं.

इससे पेहले कि जनाब कुछ कहे, माहीत आहे, सगळे नॉन-ट्रेकर्स कचरा नाही करत. पण, महत्त्वाचा मुद्दा असा कि शक्यतो दुनिया आपल्या बापाची जागिर असल्यागत कचरा टाकणारा नग नॉन-ट्रेकर असण्याची शक्यता जास्त असते.

Not all best people around are Travelers and Mountaineers, but most of the times Mountaineers and Travelers are the best bunch of people around.

आधी रात्री ट्रेनने बोरघाटातून जाताना उल्हास व्हॅलीच्या पल्याड त्या सुनिल शेट्टीच्या बंगल्याच्या लाईट्स भारी वाटायच्या. आता त्याच डोळ्यात सलतात. डोंगरावर जाणारा नागमोडी रस्ता तेव्हा खूप भारी वाटायचा, आता तो नजरेत सलतो. लहानपणी भूगोलात "वृक्षतोडीमुळे जमिनीची धूप होते" असा मांडलेला वनलायनर म्हणजे किती गहन प्रश्न आहे ते जाणवतं. Deforestation आणि त्याच्या परिणामाची ग्रॅव्हिटी जर घरी बसून कळली किंवा जाणवली असं मत असेल तर त्यावर हसू येतं. तसंही 'कळणे' आणि 'जाणवणे' ह्यातली उडी प्रत्येकाला झेपेलच असं नाही.

स्वतःचं सामान वागवणं म्हणजे हमाली नव्हे हे पटलं तर ट्रेकिंग खूप भारी प्रकार आहे.

जनाब सोचते हैं कि वहाँ जंगलमें खाने-पीने कि तो लग जाती होगी.
आता त्या बाहेर बिस्लेरी पिणाऱ्याला कसं सांगावं कि अहुप्याच्या टाक्याचं पाणी म्हणजे काय जादू आहे.
तू आंब्यासाठी उन्हाळ्याची वाट पाहा, आम्ही आंबा, करवंद, जांभूळ आणि इतर रानमेव्यासाठी डोंगराची वाट धरतो.

गेल्या मे महिन्यात किस्सा झाला, मित्र म्हणाला, "कल्याणच्या बाजारात जांभळं आणि करवंद छान मिळालीत."
आता त्याला सांगितलं खरी करवंदं काय असतात तर त्याला ते पचणार नाही.
पटकन् म्हण आठवली, "सरड्याची झेप कुंपणापर्यंत!"

लोणावळ्याच्या अमुक-तमुक पॉईंटवर शंभराच्या गर्दीत पाहिलेला सनसेट जर त्याला आवडला तर मी त्याला का उगा कोकणदिवा, अंगठेसरच्या सनसेटच्या गमती सांगू?
राजमाची पॉईंटला लागलेलं धुकं आणि जरा उघडीप झाल्यावर दरीत दिसलेले ढग त्याला भारी वाटले असतील तर का मी त्याला रायरेश्वरचं धुकं आणि पावसाआधी कुलंगहून दरीत दिसणाऱ्या ढगांचं गाजर दाखवू.

भूगोलात खूप वेळा वाचलेलं असतं ना ह्या नदीचं खोरं, त्या नदीचं खोरं.. खोऱ्यानं पैसे कामवायचं वय झालं तरी बहुतांश लोकांना माहित नसतं नदीचं खोरं म्हणजे काय प्रकार असतो.

 
अब जनाब जरूर पूछेन्गे, "जानकर भी क्या उखाड लिया भाई?"
"पालथ्या घड्यावर पाणी!", बाबा, तू खोरं म्हणजे Gillette च्या ऍडच पाहा, कांदाट, कोयना, भातसा, वेळवंडी आमच्यापर्यंतच राहू दे.

लहानपणी जर नावडतं स्टेशन असेल तर उल्हास नगर. सगळाच उल्हास आहे तिथं. उल्हास नदीचा नाला झालेलं पाहून घाण वाटायचं, आता लोकांची कीव येते.
उल्हास नदीला शिव्या घालणारे लोक, त्यांना काय कळणार कि उल्हास व्हॅली खरंतर काय प्रकार आहे आणि तिचं आपण काय करतोय!

दारू ढोसून आलेल्या हँगओवरपेक्ष्या ट्रेकमुळे असलेली सोमवारीची अंगदुखी बरी.
ट्रेकमुळे वेगळीच तयारी होते, पावसात भिजून सर्दी होणं वगैरे प्रकार दुर्मिळ होतात.

जनाबने एक बात खूब कही, "ट्रेक ना करने से नुकसान तो नही होता नजर आ रहा.."
तेच म्हणतोय मी, कशापायी?